Ô nhiễm môi trường nước là gì? Hậu quả, nguyên nhân, biện pháp khắc phục

Ô nhiễm môi trường là một vấn đề cấp thiết, được tất cả các nước trên thế giới quan tâm. Đặc biệt là ô nhiễm môi trường nước, đã gây ra những hậu quả khó lường cho xã hội. Vậy ô nhiễm môi trường nước là gì? Cùng tìm hiểu thêm về thực trạng, nguyên nhân và hậu quả của ô nhiễm môi trường nước trong bài viết dưới đây nhé!

Ô nhiễm môi trường nước là gì?

Môi trường nước là gì? Môi trường nước là môi trường mà các cá thể có thể sinh sống, tác động qua lại với nhau thông qua nước. Ví dụ các vùng nước sông suối, ao hồ, biển, nước ngầm,… đều là những môi trường nước, chứa đựng sự tồn tại và phát triển.

Ô nhiễm môi trường nước bằng tiếng anh được gọi là Water Pollution. Khái niệm ô nhiễm môi trường nước là hiện tượng các nguồn nước tự nhiên bị nhiễm bẩn bởi những chất độc hại do rác thải sinh hoạt, rác thải công nghiệp và nhiều nguyên nhân khác làm thay đổi toàn bộ hệ sinh thái trong nước. Môi trường nước bị ô nhiễm  khi các vi khuẩn, virus gây bệnh, các loại hóa chất độc hại từ nhiều nguồn khác nhau ngấm vào nước.

Theo số liệu về ô nhiễm môi trường, biểu hiện của ô nhiễm môi trường nước thường rõ nhất về màu sắc và mùi vị nước. Khi ô nhiễm nước sẽ xuất hiện màu lạ như đen, vàng, nâu đỏ và mùi lạ như mùi tanh, mùi thum thủm và hôi thối nồng nặc.

Hiện nay, hình ảnh ô nhiễm môi trường nước có xuất hiện váng, nổi bọt khi, thậm chí còn tệ hơn khi xác của cá và các sinh vật khác trôi lềnh bềnh trên mặt nước. Tức nước ô nhiễm sẽ bị thay đổi về thành phần và chất lượng, dẫn đến việc không đáp ứng được cho các mục đích sử dụng nước, thậm chí có ảnh hưởng xấu đến đời sống, sức khỏe con người.

Trong khoảng nhiều năm liền trở lại đây, đề tài ô nhiễm môi trường nước đã trở nên nóng hơn bao giờ hết, luôn được đề cập đến trong các cuộc thảo luận.

Thực trạng ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam hiện nay

Tài  nguyên nước và ô nhiễm môi trường nước đang tạo những thách thức, trở ngại cho Việt Nam đang phải đối mặt. Nhất là tại các khu công nghiệp và đô thị, các nhà máy nhà xưởng. Tại các thành phố lớn, tập trung lượng nước thải chưa qua xử lý của hàng trăm cơ sở sản xuất công nghiệp xả thẳng ra môi trường là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường nguồn nước.

• Tại Hà Nội: Mỗi ngày có đến 1000m3 rác thải và khoảng 300 – 450m3 nước thải xả ra nhưng lại chỉ có 10% được xử lý, 90% còn lại xả trực tiếp xuống sông hồ. Ô nhiễm môi trường nước ở Hà Nội điển hình nhất phải nhắc đến là Hồ Tây – cá chết nổi lềnh phềnh trắng cả một vùng hồ. Mức độ ô nhiễm lan rộng khắp 6 quận lớn là Tây Hồ – Cầu Giấy – Hai Bà Trưng – Hoàn Kiếm – Đống Đa – Ba Đình.
• Tại TP. Hồ Chí Minh: Vấn đề ô nhiễm môi trường nước ở Tp. Hồ Chí Minh cũng rất nghiêm trọng. Nhưng điển hình nhất là ở cụm công nghiệp Thanh Lương, khi mỗi ngày các nhà máy giấy, bột giặt, nhuộm đều thải trực tiếp ra ngoài môi trường khoảng 500.000m3 nước thải.

Không những thế, thực trạng ô nhiễm môi trường nước nước ở khu vực nông thôn cũng không ngừng gia tăng. Theo thống kê, nông thôn có 67% số dân đang sinh sống, nhưng cơ sở hạ tầng còn chưa phát triển, nên phần lớn các loại chất thải đều không được xử lý trước khi thải ra môi trường, làm cho tình trạng nước ô nhiễm ngày càng tăng cao. Bên cạnh đó, việc sử dụng các loại thuốc trừ sâu, chất bảo vệ thực vật trong sản xuất nông nghiệp không hợp lý dẫn đến các nguồn nước ở sông, ngòi, kênh, mương bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Thực trạng ô nhiễm môi trường nước trên thế giới

Vấn đề ô nhiễm nước trên thế giới hiện nay không chỉ xảy ra ở cục bộ một số nơi mà đã bao trùm khắp các châu lục. Nền công nghiệp toàn cầu ngày càng phát triển, nên có tác động mạnh mẽ, trực tiếp, khiến nguồn nước đang bị đe dọa trầm trọng.

Theo thống kê, có khoảng 40% các sông và 46% các hồ tại thành phố Hoa Kỳ (Mỹ) đang bị ô nhiễm nguồn nước. Bangladesh có 85% nguồn nước đã bị ô nhiễm, do đó đất nước này đang phải đối mặt với nguy cơ 1,2 triệu dân phải sử dụng nguồn nước ô nhiễm.

Theo UNEP báo cáo về ô nhiễm môi trường nước, châu Á – Âu – Phi có tới 60% dòng sông bị ô nhiễm. Đặc biệt, sông ở châu Á là nơi bị ô nhiễm nặng nề với hàm lượng chì và các chất hóa học độc hại khác cao hơn nhiều lần so với khu vực khác. Số lượng vi khuẩn tại đây gấp 3 lần so với mức trung bình thế giới.

Ngoài ra, các nước lân cận Việt Nam cũng đang gặp vấn đề về nguồn nước sạch. Trung Quốc chỉ có 35% trong 1200 địa điểm cung cấp nước đảm bảo được chất lượng. Philippin cũng gặp vấn đề khi có nhiều bãi rác lộ thiên và thói quen sinh hoạt kém vệ sinh làm nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước

Nguyên nhân tự nhiên

Một trong các nguyên nhân ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam bắt nguồn từ các hiện tượng tự nhiên như bão, lũ lụt, mưa gió, tuyết,… Trong đó, lũ lụt có tác động rõ ràng nhất vì khi có lũ, mọi chất bẩn trong hệ thống cống rãnh, các chất thải độc hại đều sẽ được cuốn theo về lại môi trường gây ra ô nhiễm nước.

Ngoài ra, các hoạt động sống của sinh vật cũng có ảnh hưởng đến nguồn nước bị ô nhiễm. Xác của sinh vật khi chết đi sẽ bị phân huỷ thành chất hữu cơ ngấm qua đất vào gây ô nhiễm cho mạch nước ngầm, và dần đổ sang sông, suối, hồ, biển,…

Nguyên nhân nhân tạo

Ý thức con người

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường ở nước ta đầu tiên phải kể đến là do ý thức con người. Một bộ phận con người thiếu ý thức, thờ ơ với vấn đề chung của cộng đồng. Con người thường xuyên thải các loại rác sinh hoạt ra môi trường. Đặc biệt, một số người còn có suy nghĩ thiển cận rằng những việc mình làm chỉ là việc nhỏ không đủ tác động xấu đến môi trường. Từ đó, hình thành nên tư tưởng vô trách nhiệm với chính môi trường sống của mình.

Rác thải sinh hoạt

Rác thải sinh hoạt không được qua xử lý mà xả trực tiếp ra môi trường chủ yếu là từ các hộ gia đình, khu dân cư, trường học, bệnh viện,… Không những thế, mỗi ngày, một lượng lớn nguồn nước sinh hoạt được thải ra môi trường. Dân số ngày càng tăng nên lượng nước thải sinh hoạt cũng tăng dần theo cấp số nhân. Theo thống kê, ô nhiễm môi trường nước do rác thải sinh hoạt là chiếm phần lớn. 

Sản xuất nông nghiệp

Các hoạt động sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi chính là một trong các tác nhân gây ô nhiễm môi trường nước. Trước tiên là các loại thức ăn thừa, phân và nước tiểu của vật nuôi không qua xử lý mà xả trực tiếp ra môi trường bên ngoài. Người dân sử dụng quá liều lượng các loại thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, các hoá chất bảo vệ thực vật,… khiến hoá chất bị tồn dư gây ô nhiễm nguồn nước.

Ngoài ra, sau khi sử dụng, người dân vứt bỏ các vỏ đựng hoá chất ngay trên bờ ruộng, sông ngòi, kênh rạch. Việc bảo quản thuốc trừ sâu, chất hoá học không đúng cách, bày ra ở nhiều nơi khiến cho nguồn nước sinh hoạt bị nhiễm độc.

Sản xuất công nghiệp

Trong hoạt động sản xuất công nghiệp, các loại nước thải và rác thải từ các nhà máy, xí nghiệp, công xưởng xả trực tiếp ra môi trường mà không qua xử lý. Đây chính là một trong các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nước có tác động mạnh mẽ, trực tiếp nhất.

Mặt khác, một số chủ doanh nghiệp vô trách nhiệm, xem nhẹ vấn đề bảo vệ môi trường mà chỉ chú trọng đến lợi ích kinh tế. Điều này khiến cho các hoạt động công nghiệp gây ô nhiễm môi trường là việc không có gì lạ.

Hậu quả của ô nhiễm môi trường nước

Hậu quả ô nhiễm môi trường nước là vô cùng nghiêm trọng, tác động trực tiếp đến sức khoẻ con người, hệ sinh thái dưới nước và trên cạn. Dưới đây là một số tác hại của ô nhiễm môi trường nước to lớn, phổ biến nhất.

Đối với con người

Nước chiếm 70% trong cơ thể con người, nên khi nguồn nước bị ô nhiễm nặng, khiến nguồn nước sạch khan hiếm, con người sẽ không thể duy trì trạng thái cân bằng của cơ thể, thậm chí còn có những hậu quả nghiêm trọng khác không thể ngờ tới.

Hậu quả của việc ô nhiễm môi trường nước tác động trực tiếp đến sức khỏe con người. Sống gần hay sử dụng nguồn nước bị nhiễm bẩn, các vi khuẩn trong nước thải tăng cao nguy cơ mắc các bệnh về da, thương hàn, dịch tả thậm chí là bại liệt.

Ngoài ra, nguồn nước bị nhiễm kim loại nặng còn là nguyên nhân của những căn bệnh hiểm nghèo ung thư, đột biến gen, và dị tật bẩm sinh. Tổn hại nghiêm trọng tới phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.

Từ những ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường nước tới sức khỏe con người, sẽ dẫn đến năng suất lao động giảm sút, nền kinh tế bị thiệt hại.

Đối với tự nhiên

Nước là thành tố quan trọng ảnh hưởng tới sự sống của vạn vật trên trái đất, bao gồm hệ sinh thái từ động vật, thực vật, sinh vật dưới nước và trên cạn,.. Do đó, khi nguồn nước bị ô nhiễm, các loài sinh vật đều sẽ bị ảnh hưởng như động vật bị nhiễm độc, thực vật bị khô héo, và chịu tác động lớn nhất là những loài sinh vật dưới nước.

Sẽ không đơn giản dừng lại ở hệ sinh thái, nguy hiểm từ tác hại nước ô nhiễm còn tác động ngược trở lại con người một cách gián tiếp, gây ra những căn bệnh đáng sợ.

Biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước

Công nghệ ngày càng hiện đại, xã hội cũng phát triển không ngừng. Các hoạt động trong đời sống, trong sản xuất cũng gây ảnh hưởng nhiều đến môi trường, nhất là nguồn nước. Thực trạng ô nhiễm môi trường nước hiện nay đang ở mức cảnh báo, đòi hỏi con người phải nhanh chóng đưa ra những biện pháp kịp thời và phù hợp.

Về phía Nhà nước

Đối với Nhà nước, bên cạnh những biện pháp khuyến khích, nâng cao ý thức nhân dân kết hợp các hoạt động kiểm soát xả thải ra môi trường nước. Nhà nước cần phải đưa ra những giải pháp trước mắt đồng thời chỉnh sửa bổ sung các văn bản pháp luật về xả thải môi trường, về bảo vệ môi trường.

+ Có kế hoạch thu gom, xử lý nước thải, rác thải từ sinh hoạt, từ hoạt động nông nghiệp và công nghiệp.

+ Tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm minh đối với những tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường.

+ Tiếp tục đầu tư, tăng cường nâng cao chất lượng hệ thống cơ sở hạ tầng.

+ Thường xuyên tổ chức khơi thông cống rãnh, xử lý cải thiện nguồn nước ô nhiễm tại các sông ngòi, đầm hồ.

+ Tăng cường các hoạt động xã hội hóa, triển khai các hoạt động vệ sinh môi trường tại các địa phương.

+ Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân về ý thức, cách thức bảo vệ môi trường chung, đặc biệt là môi trường nước xung quanh.

Về phía mỗi cá nhân

Để góp phần cải thiện nguồn nước, trách nhiệm của mỗi cá nhân là vô cùng quan trọng. Đây là giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường nước triệt để nhất.

+ Tự nâng cao ý thức cá nhân về bảo vệ môi trường.

+ Xử lý rác thải: Phân loại rác thải thành 3 loại rác tái chế, rác phân hủy và rác độc hại. Sau đó bỏ rác đúng nơi quy định, không vứt bừa bãi.

+ Mỗi người dân cần sử dụng các chất hóa học, chất bảo vệ thực vật theo hướng dẫn quy định, không quá liều lượng và không vứt linh tinh trên các sông, rạch. Bảo quản đúng cách, đúng quy định.

+ Tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức của người thân, bạn bè xung quanh về bảo vệ môi trường.

+ Sử dụng tiết kiệm nước sạch trong sinh hoạt hàng ngày.

+ Không bao che mà mạnh dạn tố cáo, răn đe cho những hành vi vi phạm luật bảo vệ môi trường.

+ Tổ chức các sự kiện về bảo vệ môi trường, nâng cao nhận thức của người dân.

+ Sáng tạo với các loại rác tái chế, phế liệu bỏ đi để tạo ra những đồ dùng thân thiện với môi trường.

Như vậy, trên đây là toàn bộ những kiến thức chia sẻ về ô nhiễm môi trường nước một cách đầy đủ và chi tiết nhất. Hy vọng bạn sẽ hiểu hơn về nguyên nhân, hậu quả của nước ô nhiễm, từ đó nhận thức được những cách khắc phục ô nhiễm môi trường nước. Chung tay bảo vệ môi trường cũng chính là bảo vệ cuộc sống của chúng ta!

>> Xem thêm: Môi trường là gì? Những điều cần biết về môi trường tự nhiên